تعریف گردشگری الکترونیک: به زبان ساده، اگر به جاي استفاده از روش معمولي سفر و پيمودن مسافت‌هاي جغرافيايي، از اينترنت و فناوري اطلاعات و ابزار‌هاي الكترونيك، مانند سي‌دي، تلفن همراه، نقشه، تصاوير سه بعدي، عكس و فيلم و شبيه‌سازي‌هاي كامپيوتري و ... در سفرهاي خود استفاده كنيم، به اين نوع مسافرت، مسافرت الكترونيكي يا گردشگری الكترونيكي مي‌گوييم.
به اين ترتيب، مي‌توانيم تمام فعاليت‌هاي گردشگری ، همچون انتخاب منطقه مورد نظر و سرويس‌هاي ارائه شده در سفر (برنامه‌ريزي و مديريت سفر)، بازديد از موزه‌ها، بناهاي قديمي، آثار باستاني و مناظر زيباي مناطق گوناگون را بدون طي نمودن جاده‌ها و صرف كمترين هزينه، انجام دهيم.
اگر چه گردشگری الكترونيك در ايران و برخي كشورها، هنوز تازه و نوپاست، اما در بسياري از كشورها از جمله كانادا و آمريكا، جاي خود را پيدا كرده و از آن جا كه سفرهاي اينترنتي به هزينه و فرصت كمتري نياز دارند، طرفداران فراواني دارند.
ارزش گردش‌گري و فعاليت‌هاي مرتبط با آن، زماني روشن‌تر مي‌شود كه بدانيم درآمد حاصل از آن، همرديف در‌آمدهاي نفتي است و امروزه از آن به عنوان صنعت گردش‌گري نام برده‌اند و شاخه الكترونيك آن، يعني گردش‌گري الكترونيك را منشأ حركت‌هاي اقتصادي و فرهنگي بالقوه دانسته و آن را انقلاب گردش‌گري ناميده‌اند.
گردشگری الكترونيك يا e-Tourism ET تلفيقي از تجارت الكترونيك و دولت الكترونيك است؛ زيرا با رونق بخشيدن به بازارهاي رسمي و محلي كشورها و به مدد توسعه بازاريابي و تبليغات، نياز به تجارت الكترونيكي را بيش از پيش نموده، تجارت الكترونيك را در سطح داخلي و نيز بين‌المللي، افزايش خواهد داد. از سوي ديگر، با اثر غيرمستقيم بر ساير كاركردهاي جامعه و پيشبرد آن به سمت استفاده بيشتر و بهينه‌تر از فناوري اطلاعات و ابزار‌هاي الكترونيك، سبب پيشرفت اهداف دولت الكترونيك و تحقق آن در جامعه خواهد شد.
براي اين كه يك سفر الكترونيكي را آغاز كنيم، ابتدا بايد از كجا شروع كنيم؟
پس از اتصال به اينترنت، آدرس يك سايت گردش‌گري يا ET را كه قبلا در اينترنت جست‌وجو كرده‌ايم و يا از طريق بروشورهاي تبليغاتي شركت‌هاي ارائه سرويس‌هاي گردش‌گري با آن آشنا شده‌ايم، در قسمت آدرس صفحه مرورگر خود تايپ مي‌كنيم. در صورتي كه آدرس مذكور درست باشد، اكنون در يك سايت ET هستيم؛ چيزي شبيه به ورود به يك ترمينال يا فرودگاه!
بر حسب سياست‌هاي سايت و ميزان محدوديت يا گستره فعاليت‌هاي سايت ET، سرويس‌هاي ارائه شده به گردشگر متفاوت خواهد بود؛ به طور مثال، ممكن است يك سايت (ET) تنها به رزرو بليط و ارائه تاريخ‌هاي سفر بپردازد؛ در حالي كه سايت ديگري امكان اخذ ويزا، نمايش فهرستي از هتل‌ها و مراكز اقامتي و همچنين امكان مشاهده تصاوير اتاق‌ها، سالن‌ها و محوطه بيروني هتل‌ها را نيز فراهم آورد؛ اما آن چه كه در يك سايت گردش‌گري بسيار مهم است، فراهم آوردن امكان دسترسي گردشگر به همه سرويس‌هاي مورد نياز او از طريق همان سايت است و به عبارت ديگر، گردشگر، هنگام ورود به يك سايت گردش‌گري، بايستي بدون نياز به باز شدن پنجره‌هاي گوناگون و فارغ از لينك‌هاي متعدد، تبليغات شلوغ و گيج‌كننده و لود يا بارگذاري طولاني تصاوير و نقشه‌هاي سفر، بتواند به راحتي و سادگي، سرويس‌هاي مورد نياز خود را انتخاب كند. در حال حاضر، سايت‌هاي گردش‌گري به استفاده از فناوري single window كه به كاربر اجازه مي‌دهد از طريق همان سايت ورودي و با يك استاندارد خاص و بدون نياز به واسط كاربري جديد، سرويس‌هاي خود را دريافت نمايد، مجهز شده‌اند.
يك گردشگر يا مسافر الكترونيكي، پس از ورود به يك سايت گردش‌گري، انتظار دسترسي به سرويس‌ها و اطلاعات خاص منطقه مورد نظر را دارد. اين سرويس‌ها و نيازمندي‌ها عبارتند از:
1. امكان انتخاب برنامه سفر توسط گردشگر.
2. اطلاعات كلي در مورد وضعيت جغرافيايي و اقليمي منطقه، به همراه آگاهي از وضعيت آب و هواي منطقه مورد نظر، به صورت آنلاين و 24 ساعته و پيش‌بيني چند روز آينده.
3. ارائه اطلاعات در مورد راه‌هاي ارتباطي منطقه؛ به طور مثال از طريق راه آهن، راه دريايي، يا هوايي، راه شوسه و يا مسيرهاي صعب‌العبور كوهستاني كه اين امر سبب مي‌شود گردشگر در صورت تمايل، مسير مورد نظر را جهت سفر، انتخاب كند.
4. ارائه اطلاعاتي در مورد واحدها و سيستم اندازه‌گيري (در صورت سفر به ساير كشورها).
5. اختلاف زماني منطقه مورد نظر با ساعت رسمي منطقه گردشگر.
6. نوع واحد پول و تبديلات ارزي.
7. اطلاعاتي راجع به صدور گذرنامه يا ويزاي الكترونيك (e-visa) كه بر حسب نوع عملكرد سايت، ممكن است تنها اطلاعات مربوط به مدارك و مراحل صدور ويزا ارائه شود و يا تمام فرم‌ها به صورت الكترونيكي و از طريق اينترنت ارائه شود و پس از تكميل، دريافت گردد و سرانجام، ويزاي گردشگر به آدرس مورد نظر ارسال شود و يا بعد از تكميل فرم‌ها، يك كد منحصر به فرد معرف ويزا، به گردشگر داده شود؛ تا در محل فرودگاه، با ارائه آن، كد ويزاي خود را دريافت كند.
8. معرفي آثار و بناهاي تاريخي، فهرست موزه‌ها و گالري‌ها و مكان‌هاي ديدني، همراه با ساعت بازديد و ... .
9. نرخ مكالمات تلفني بين كشور مبداء و مقصد.
10. لينك‌هاي مفيد به ساير مراكز گردش‌گري؛ مانند سفارت‌خانه‌ها و مراكز بهداشتي، بيمارستان‌ها و ... ؛ به ويژه سازمان جهاني بهداشت (Who) كه همواره به ارائه هشدارهاي بهداشتي براي سفر به مناطق خاص مي‌پردازد(براي اطلاع از بيماري‌هاي شايع و يا بومي يك منطقه).
11. ارائه اطلاعاتي در مورد زبان رسمي يا لهجه‌هاي محلي يك منطقه خاص.
12. امكان رزرو و فروش اينترنتي بليط (براي تمام خطوط هوايي، دريايي، جاده‌اي و ريلي) و به عبارت ديگر، امكان تهيه بليط الكترونيكي؛ به اين صورت كه گردشگر با مراجعه به سايت، تمام مراحل مربوط به تهيه بليط را از طريق اينترنت طي مي‌كند و يك روش فروش الكترونيكي بليط، هدايت اين كار را بر عهده مي‌گيرد. اين روش فروش الكترونيكي، قادر است دسته‌بندي، فروش، ارسال و تجديد بليط‌ها، كنترل و بررسي اعتبار بليط‌ها، دريافت كرايه و هزينه بليط و سرانجام، آمار و گزارش‌گيري مسافران را انجام دهد.
13. معرفي مراكز اقامتي؛ هر سايت گردش‌گري ممكن است يكي از روشهاي زير را جهت ارائه و معرفي مراكز اقامتي يا همان هتل‌داري الكترونيكي انجام دهد:
* معرفي هتل‌ها همراه با ارائه آدرس و تلفن.
** معرفي هتل‌ها بر مبناي قيمت، تعداد ستاره و سرويس‌هايي كه توسط هر هتل ارائه مي‌شود. همچنين برخي از سايت‌هاي گردش‌گري امكان مشاهده تصاوير اتاق‌ها، سالن‌ها، محوطه بيروني هتل، رستوران، كافي شاپ، استخر، زمين‌هاي بازي و ... را نيز فراهم مي‌كنند و سرانجام روش رزرو اتاق‌هاي هتل را ارائه مي‌كند كه به صورت آنلاين، آخرين اطلاعات مربوط به رزرو اتاق‌ها و تعداد اتاق‌هاي خالي هتل را با ذكر تاريخ و ساعت، بر روي سايت منتشر مي‌كند.
14. ارائه فهرستي از تورهاي مسافرتي موجود، همراه با خدمات ارائه شده در تورها، مدت زمان اقامت، قيمت‌ها و ... .
15. معرفي اقامتگاه‌هاي بين راه، رستوران‌ها و مراكز خريد صنايع دستي و توليدات محلي، به همراه ارائه تصاوير و فهرستي از آثار و صنايع دستي آن منطقه و نيز معرفي مراكز فروش و تهيه غذاهاي حلال مخصوص مسلمانان در كشورهاي خارجي.
16. يك سايت گردش‌گري، بايستي امكان پرداخت هزينه سرويس‌هاي گردش‌گري را به كمك كارت‌هاي اعتباري مختلف، در اختيار گردش‌گران قرار دهد.
17. تمام موارد فوق، بايد به زبان‌هاي مختلف بر روي سايت قرار گيرد؛ تا بدين ترتيب، امكان جذب گردش‌گران خارجي و ارائه سرويس‌ها به آنها نيز فراهم شود.
گردش‌گري الكترونيكي، چيزي فراتر از ورود به يك سايت گردش‌گري و ديدن مناطق گوناگون دنيا از طريق اينترنت است. هدف از گردش‌گري الكترونيكي، فراهم آوردن زمينه‌هاي مناسب براي گردش‌گران، اعم از رفاه، آسايش و امنيت سفر، توسعه گردش‌گري و سرانجام، لذت از گردش‌گري است.
جنبه‌هاي ديگر گردش‌گري، همچون گردش‌گري درماني يا گردش‌گري سلامت، گردش‌گري بازاري با هدف توسعه و بازديد از مراكز خريد و تجارت الكترونيكي، گردش‌گري ورزشي به همراه شركت در مسابقات و تماشاي جام جهاني، مسابقات بين‌المللي، شركت در همايش‌هاي علمي، بازديد از آيين‌هاي مذهبي و بومي يك ناحيه خاص، بوم‌گردي يا گردش در طبيعت (اكوتوريسم) و ... از مهم‌ترين انواع گردش‌گري محسوب مي‌شوند. اگر گردش‌گري الكترونيكي را صرف‌نظر از سرويس‌هاي ارائه شده توسط سايت‌هاي گردش‌گري، تنها منحصر به ديدن تصاوير ارسالي از دوربين‌هاي كار گذاشته شده در مناطق ديدني و مرور تصاوير سه بعدي، روشهاي رايانه‌اي و نقشه‌ها بدانيم، آنگاه اين نوع گردش‌گري براي استفاده از آب و هواي مناطق مختلف، لذت قدم زدن در سواحل، شنا كردن، استفاده از عطر گياهان بومي، طعم غذاهاي محلي، ادويه‌هاي بازار، و ديدن كاهگل بناهاي قديمي، مناسب نخواهد بود.
همچنين براي مطالعات فرهنگي، روستايي، ساحلي و كشاورزي، به دليل عدم ارتباط مستقيم، كاربرد چنداني نخواهد داشت.
در عين حال، مزاياي گردش‌گري الكترونيكي، بسيار حائز اهميت بوده، ما را به استفاده از آن، ترغيب خواهد نمود. اين ويژگي‌ها و مزايا عبارتند از:
1. كمك به توسعه اقتصادي مناطق كمتر توسعه يافته، به مدد بازاريابي و تبليغات در جهت جذب گردشگر، فروش صنايع دستي و استقرار منابع در آن مناطق.
2. عدم نياز به پيمودن مسافت‌هاي طولاني و خسته كننده كه در نتيجه، براي افراد مسن، بيمار و كودكان كه تحمل طي مسافت‌هاي طولاني را ندارند، قابل استفاده است.
3. بسياري از نوجوانان، جوانان و دختران، بدون حضور والدين و با امنيت خاطر، مي‌توانند با كمك گردش‌گري الكترونيكي، به سفر بپردازند.
4. امكان سفر به مناطق مختلف جهان، بدون نگراني از مسائل فرهنگي، اجتماعي، مذهبي و سياست‌هاي بين دو كشور.
5. كاهش ساخت و سازهاي بي‌مورد جهت سكونت مسافران.
6. انجام بازديد‌هاي علمي و همايش‌هاي مختلف با كمك ابزار‌هاي الكترونيكي؛ همچون ويدئو كنفرانس و عدم نياز به سفر به آن مناطق و در نتيجه، حذف خطر جاده و كاهش هزينه‌هاي دانشگاه.
7. كاهش صف‌هاي طويل تهيه بليط.
8. فراهم آمدن امكان خريد اينترنتي از مراكز خريد صنايع دستي و در نتيجه رونق تجارت الكترونيك و كمك به توليد و راه‌اندازي كارگا‌ه‌هاي كوچك و بزرگ صنايع دستي و محلي.
9. اشتغال‌زايي.
10. ايجاد رقابت در زمينه هتل‌داري و اقامتگاه‌ها و بهبود سرويس‌دهي و امكانات رفاهي مكان‌هاي تفريحي و گردش‌گري.
11. مناسب بودن براي كشورهاي كمتر توسعه يافته، به دليل عدم نياز به هزينه‌هاي احداث و توسعه مراكز گردش‌گري و سرويس‌هاي سفر.
12. عدم نياز به راهنماي آموزش ديده براي معرفي مكان‌ها و مناطق گردش‌گري.
13. سودمند بودن براي محققان و پژوهشگران، به دليل بررسي موردي يك موضوع خاص.
14. كاهش ترافيك و ترددهاي غيرضروري.
15. كاهش و تغيير هزينه‌هاي سفر.
16. صرفه‌جويي در وقت.
17. حفاظت از ميراث فرهنگي، به دليل عدم ارتباط مستقيم با آثار و ... . هرچند گردش‌گري الكترونيك به اندازه مسافرت‌هاي واقعي، لذت‌بخش و خاطره‌انگيز نيست، اما از آن جا كه به همه مردم و بدون در نظر گرفتن وضعيت اقتصادي و فرهنگي آنها اين امكان را مي‌دهد تا از مناطق ديدني دنيا بازديد كنند، صنعتي قابل توجه، محسوب مي‌شود. با اين حال، در كشور ما به دلايلي چون نبود زيرساخت‌هاي اوليه و پرهزينه بودن ايجاد آنها، رشد ناچيز فناوري اطلاعات و عدم استفاده همه افراد از اينترنت و كمبود سايت‌هاي گردش‌گري، اين صنعت با اقبال عمومي همراه نشده است؛ اما مزاياي بالقوه اين فناوري، به ويژه در امر اشتغال‌زايي و كسب درآمد مستقل از نفت، همه افراد و به ويژه فعالان اين بخش را بر آن خواهد داشت تا براي رونق اين صنعت، همت گمارند.