از كمیاب‌ترین گونه‌های تیره سوسنیان است و قامتی حدود یك متر دارد، شكوفه‌های سفید رنگش به صورت واژگون شكفته شده و انتهای گلبرگ‌های آن پوشیده از دانه‌های برجسته و پرچم‌های بلند است.
نامش سوسن چلچراغ، شهرتش نادرترین گل جهان و تنها در روستای داماش در ارتفاعات عمارلو از توابع شهرستان رودبار یافت می‌شود. نرم و آهسته به دیدنش بروید چرا كه این گل از تكثیر می‌گریزد و به همین دلیل امروزه از نژاد آن به طور كامل محافظت می‌شود.
سال 1354 بود كه لیدر بوری گیاه‌شناس فرانسوی این گل را شناسایی و به دولت ایران معرفی كرد، همان زمان شورای عالی محیط زیست این گل منحصر به فرد را در زمره آثار زیست محیطی ملی كشور ثبت كرد.
بعد از شناخت نامش در موزه تاریخ طبیعی ایران در فرانسه به صورت لیلیوم لیدربور به ثبت و ضبط رسید و بعد از آن روستای داماش، كانون توجه ملی و جهانی شد به طوری كه هر ساله بسیاری از علاقه‌مندان، متخصصان و گیاه‌شناسان از سراسر دنیا برای دیدن این گل به ایران سفر می‌كنند.
این گیاه كه نوع ایرانی آن زیبایی و شهرت بسیاری دارد، از اواسط خرداد گل می‌دهد و گل‌های آن تا نیمه تیر پایدار می‌ماند. بنابراین بهترین زمان برای دیدن سوسن چلچراغ معمولا هفته آخر خرداد و هفته اول تیر‌ماه است كه البته بسته به شرایط آب و هوایی ممكن است طول این مدت كمی كوتاه و بلند شود.
سوسن چلچراغ هنوز هم به طور كامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری می‌شود و با توجه به نادر بودن این گل ملی و ثبت شده در فهرست میراث طبیعی، سازمان محیط زیست اطراف این زمین را حصاركشی كرده و از آنجا كه این منطقه جزو مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست كشور است هرگونه بهره‌برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست كشور ممكن خواهد بود.
دلایل مختلفی برای نامگذاری این گل اعلام شده است، برخی می‌گویند رنگ مهتابی و شكل واژگون آن كه شباهتی به چلچراغ دارد باعث شده كه چنین نامی بر آن نهاده شود.
مردم محلی بر این باور هستند كه سوسن چلچراغ در شب نورافشانی می‌كند و به همین دلیل چلچراغ نامیده شده است. گیاه‌شناسان نظری متفاوت دارند و معتقدند اصل قضیه این است كه به واسطه مواد فلوئورسانس در پرچم سوسن چلچراغ این گل قابلیت بازتابش نور را دارد.
هر سال یك جشنواره
در تمام كشورهای دنیا گونه‌های منحصر به فرد، شأن و منزلت خاصی دارند و در برنامه‌ریزی مدیران عالی و همچنین حوزه گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و برای آنها برنامه‌ریزی‌های جامعی صورت می‌گیرد. در عرصه بازاریابی و اطلاع‌رسانی و تبلیغات نیز این گونه‌ها را بسیار برجسته می‌كنند تا بتوانند گردشگران بویژه طبیعت‌گردان و عاشقان طبیعت را به این عرصه و صحنه‌های طبیعی بكشانند.
هر ساله در نیمه دوم خرداد هنگامی كه سوسن چلچراغ به گل می‌نشیند، از سوی اداره‌كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان با همكاری سازمان محیط زیست استان، جشنواره با شكوهی در اطراف داماش برگزار می‌شود؛ اهالی منطقه عمارلو با لباس‌های محلی زیبا در آن شركت می‌كنند و با شادی و نشاط به اجرای آیین‌های بومی و ورزش‌های محلی می‌پردازند.
همچنین در این روز بازارچه‌های محلی برپا می‌شوند و ترانه‌های دلنشین روستایی با همراهی سازهای نی، تنبك، كمانچه و سنتور به گرمی جشنواره سوسن چلچراغ می‌افزایند.
عمارلو امسال هم میزبان دوستداران سوسن چلچراغ بود. بازدید از این مكان با توجه به این كه منطقه مذكور توسط سازمان محیط زیست حفاظت می‌شود با محدودیت مواجه بود به طوری كه در زمان برگزاری این جشنواره گروه‌های 20 نفره با نظارت محیط‌بانان محیط زیست از سوسن‌های چلچراغ دیدن كردند.