ایران به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش همواره از مناطق استراتژیک و پررفت و آمد جهان محسوب می‌شده است. عبور جاده ابریشم مهمترین عامل سفر دولتمردان، بازرگانان، دانشمندان، هنرمندان، جهانگردان و... به ایران باستان بوده است. به همین دلیل همیشه زیرساخت‌های گردشگری ایران مناسب بوده است.
در اینجا به ده تا از نخستین‌های مدرن که به نوعی با صنعت گردشگری و گذران اوقات فراغت در ارتباط هستند، اشاره می کنیم:
در ایران قدیم کاروانسرا، رباط، ساباط، خان و... جهت اسکان مسافران برپا بود، اما اولین هتل با سبک و سیاق امروزی و سیستم مدرن خدمات‌رسانی، در تهران ساخته شد. گراندهتل را باید اولین هتل مدرن در ایران دانست که اواخر دوره قاجار از سوی مهاجری قفقازی به نام باقرخان به مساحت 1300 مترمربع در خیابان لاله‌زارجنوبی ساخته شد.
این هتل براساس استانداردهای وقت اروپا اداره و از مراکز مهم اجتماع دولتمردان و روشنفکران محسوب می‌شد. هتل تا پایان دوره رضا شاه اعتبار خود را حفظ کرد، تا نیمه های محمدرضاشاه به کار خود ادامه داد و بعد از رونق آن کاسته و تعطیل گردید.
این هتل گرچه در فهرست آثار ملی ثبت شده است، اما چهره‌اش کاملا دگرگون شده، آجرکاری‌های زیبایش زیر سیمان رفته و به انبار لوازم برقی تبدیل شده است. گرچه امروزه اثر چندانی از گراندهتل قدیم بر جای نمانده است، اما به همت علی حاتمی در سریال ماندگارش، اولین هتل مدرن ایران در ذهن بسیاری زنده مانده است.
نخستین شهربازی در ایران که دارای ابزار تفریح و بازی بوده را باید �گاردن پارتی� در پارک شهر (سنگلج تهران) دانست. در این پارک، اسباب‌بازی ابتدایی چون تاب و سرسره وجود داشته است. مردم در کنار استخر بزرگ گاردن‌پارتی به تماشای دوچرخه‌سواری و آکروبات می‌نشستند. گاهی هم گروه موسیقی ارتش به اجرای برنامه در این پارک می‌پرداخت. پس از گاردن‌پارتی اولین شهربازی دارای وسایل بازی برقی، �فان‌فار� در میدان ونک بوده است که تا سال‌ها یکی از تفریحگاه‌های مهم پایتخت محسوب می‌شده است.
اولین کافه مدرن در ایران، کافه نادری است که شهرتش را بیشتر مدیون نویسندگان و روشنفکرانی است که در آن وقت‌گذرانی می‌کردند. کافه نادری سال 1306 از سوی مهاجری روس به نام خاچیک مادیکیانس در خیابان نادری (جمهوری امروز) تهران ساخته شد.
قهوه فرانسه، انواع دسرهای فرنگی و خوراک‌هایی چون بیفتک و بیف استراگانف برای اولین بار در کافه نادری به ایرانیان عرضه شد. کافه نادری همچنان پویاست و پاتوق نوستالژیک برخی تهرانی‌ها محسوب می‌شود. این کافه در دهه سی و چهل، پاتوق روشنفکرانی مثل صادق هدایت، جلال آل‌احمد، سیمین دانشور، نیما یوشیج بوده و بخش زیادی از شهرت کنونی اش را از اعتبار این اشخاص وام گرفته‌است.
ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر به اروپا تصمیم به تاسیس مرکزی جهت نگهداری حیوانات وحشی گرفت. در ابتدا باغ‌وحش کوچکی با چند قفس در باغ لاله‌زار در خیابان لاله‌زار تهران ایجاد شد، اما بعدها با افزایش گونه‌های جانوری، بخشی از قصر دوشان‌تپه در کوهپایه‌های البرز به باغ‌وحش اختصاص یافت. در باغ‌وحش دوشان‌تپه که برای بازدید عموم آزاد بود، حیواناتی چون میمون، شیر، یوز، ببر، پلنگ و خرس نگهداری می‌شدند. دکتر فووریه، طبیب شاه در مورد حیوانات این باغ نوشته است: �در باغ وحش یک میمون و چهار شیر نر و ماده از کوه های شیراز، سه ببر از مازندران و یک یوز و سه پلنگ از جاجرود و پنج خرس از دماوند وجود داشته اند.�
فرودگاه مسجدسلیمان اولین فرودگاه ایران و خاورمیانه است که آبان 1287 به صورت رسمی آغاز به کار کرد. علت انتخاب مسجدسلیمان و احداث اولین فرودگاه کشور در آن، کشف میادین نفتی در این شهر و آغاز فعالیت‌های شرکت نفت است.
در فرودگاه مسجدسلیمان شرکتهای هواپیمایی معتبر خارجی نیز فعالیت داشته‌اند و بسیاری از پروازهای خارجی از این فرودگاه صورت می‌گرفت. بعد از ملی شدن صنعت نفت و تشکیل وزرات نفت در ایران و به دنبال آن خرید چندین فروند هواپیما برای وزارت نفت، این هواپیماها نیز در کنار سایر شرکتهای خدمات دهنده مسیرهای متعددی را در دست گرفتند.
امروز در سطح کشور دفاتر آژانس‌های مسافرتی به‌وفور یافت می‌شود؛ دفاتری که گاه رسالت خویش در صنعت گردشگری را فراموش کرده و تنها به کسب درآمد از طریق برپایی تورهای گردشگری خارجی می‌پردازند. نخستین آژانس مسافرتی در ایران، ایران‌تور است که سال 1315 گشایش یافت و در تهران مشغول به فعالیت شد.
برگزاری نمایشگاه‌ها، تاریخی به قدمت داد و ستد بشر دارد. نمایشگاه‌ها در ایران نیز پیشینه درخشانی دارند. وجود راه‌های بازرگانی مهم چون جاده ابریشم و داشتن بنادر متعدد در شمال و جنوب کشور، علت عبور و مرور کاروان‌های بازرگانی از دیرباز شده است. رونق کاروانسراها در دوره صفوی نیز خود عاملی در جهت برپایی بازارهای مکاره و نمایشگاه‌ها بوده است. حتی شواهدی وجود دارد که برگزاری نمایشگاه‌هایی از محصولات ایرانی در دوره ساسانیان را نشان می‌دهد. جدا از مکان‌هایی چون ورودیه شهرها، حاشیه بنادر و کاروانسراها هرگز مکانی به عنوان مرکز نمایشگاهی تا پیش از دوره معاصر وجود نداشته است. سال 1338 شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران تاسیس و مراحل ساخت نمایشگاه آغاز شد. سال 1348 محل دائم نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در بزرگراه چمران به بهره‌برداری رسید که همچنان نیز مکانی پویاست.
تعیین اولین خط قطار ایران کمی دشوار است. سال1886 میلادی اولین خط آهن از محمودآباد به آمل کشیده شد. قرار بود این خط به تهران نیز برسد که براساس کارشکنی پیمانکار بلژیکی طرح نیمه‌تمام ماند. سال 1890 ناصرالدین‌شاه طی پیمان‌نامه‌ای با روس‌ها، ایران را به مدت ده سال از داشتن راه‌آهن محروم کرد.
این محرومیت در دوره مظفرالدین‌شاه نیز ده‌سال دیگر تمدید شد. بر این اساس اولین خط آهن سراسری ایران را باید مسیر بندر شاهپور (بندر امام خمینی فعلی) در خلیج‌فارس به بندر شاه (بندر ترکمن فعلی) دانست که در دوره پهلوی اول تاسیس شد و به بهره‌برداری رسید.
در قهوه‌خانه‌های ایرانی همواره تعداد محدودی از خوراک‌ها ارائه می‌شدند، اما اولین رستوران ایرانی را که بر اساس سبک و سیاق مدرن و امروزی شروع به کار کرد، باید رستوران نظافت دانست. این رستوران که در مهمانخانه‌ای به همین عنوان قرار داشت، از سوی میرزا اسحاق‌خان معززالدوله سال 1321 هجری قمری در شهر تبریز تاسیس شد. رستوران نظافت را باید از اولین رستوران‌هایی دانست که اقدام به چاپ اطلاعیه جهت تبلیغات و بازاریابی کرده است. در آگهی این رستوران به نحوه سرویس‌دهی، انواع خوراک‌هایی که در آن سرو می‌شود و ساعت کار رستوران اشاره شده است. از نکات جالب آگهی رستوران نظافت می‌توان به سرویس بیرون‌بر غذا در منازل و حجره‌ها و همچنین ارائه خدمات هنگام افطار و سحر در ماه رمضان اشاره کرد.
اولین موزه غیرمستقل که در ایران شکل گرفت مربوط به دوره ناصرالدین‌شاه است. این شخص پس از بازگشت از سفرهای اروپایی خویش اقدام به برپایی موزه ناصری در یکی از اتاق‌های شمالی کاخ گلستان کرد. پس از آن در سال 1295 صنیع‌الدوله اقدام به ساخت موزه ملی در یکی از اتاق‌های وزارت معارف کرد. در این موزه 270 شیء گوناگون از تاریخ و فرهنگ ایرانی نگهداری می‌شد، اما اولین موزه مستقل ایرانی را باید موزه ایران‌باستان دانست که سال 1316 به صورت رسمی به‌عنوان مهمترین پایگاه ایران‌شناسی تاسیس شد.
ساختمان این موزه از ابتدا با کاربری موزه ساخته شد. طراحی این بنا از سوی آندره گدار، معمار فرانسوی صورت گرفت. موزه ملی ایران مهمترین موزه كشور در خصوص نگهداری، نمایش و پژوهش مجموعه های باستان شناختی ایران است. گستردگی و تنوع مجموعه اشیا موجود در موزه به گستردگی جغرافیایی كشور و دورانهای متعدد پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی است كه انسان در این سرزمین زیسته و آثاری از خود بجای نهاده است.