سفر برای دیدن حیوانات اتفاق تازه‌ای نیست. نگاهی به پیشینه تورهای پرنده‌نگری در جهان گواه این مورد است. هرچند موضوع تازه‌ای نسبت به انواع دیگر گردشگری دارد، اما هنوز كه هنوز است دلبستگان زیادی در میان گردشگران دارد. ایران هم به دلیل جغرافیای خود مامن بسیاری از گونه‌های جانوری بوده و هست.
هر چند این عصر، روزهای سیاهی برای این گونه‌ها در ایران است و سرعت انقراض آنها بسیار زیاد شده و شهرنشینی انسان‌ها را وادار به ورود به محیط زندگی این جانوران كرده است، اما هنوز هستند افرادی كه چمدان سفر را به دلیل دیدن این حیوانات می‌بندند. در این جا ده گونه جانوری را معرفی می كنیم كه می‌توان در ایران آنها را دید.
در میان درختان بر آب نشسته حرا، ماهی منحصر به فردی زندگی می‌كند كه گرچه نام ماهی را به دوش می‌كشد، اما بر اثر سازگاری با محیط زیستش، بیشتر شبیه دوزیستانی چون قورباغه و وزغ شده است. این ماهی درشت چشم بیشتر اوقات خود را خارج از آب می‌گذراند و می‌تواند روی بستر گلی بخزد، بجهد یا بسرعت در حفره‌های گِلی خود را پنهان كند.
این ماهی حتی روی ریشه‌های درخت مانگرو نیز دیده می‌شود. معمولا هنگام فرونشینی آب (جزر)، راحت‌تر می‌توان این ماهی شگفت‌انگیز را پیدا كرد و دید. گلخورك‌ها موجودات سریعی هستند كه روی كفه‌های گلی عریان هنگام جزر اغلب در حال جابه‌جایی و حركت دیده می‌شوند.
حركات آنها در واقع به وسیله باله‌های سینه همراه با جهش یا جست و خیز است. گلخورك‌ها برخلاف سایر ماهی‌ها به جای آبشش، توسط كیسه‌های مشبك هوا كه در حفره دهانشان است تنفس می‌كنند. جنگل‌های حرای قشم، محل زندگی این‌گونه حیوان است.
كروكودیل‌ها، خزندگان ارزشمندی هستند كه نقش مهمی در تعادل محیط زیست بازی می‌كنند. تنها یك گونه به نام تمساح پوزه كوتاه ایرانی در جنوب شرقی ایران، در منطقه بلوچستان زندگی می‌كند. این تمساح تالابی بین مردم بومی به نام �گاندو� شناخته می‌شود.
به همین دلیل سازمان حفاظت محیط زیست، محل زندگی یگانه تمساح ایرانی را �منطقه حفاظت شده گاندو� نامگذاری كرده و مدیریت می‌كند. وسعت این منطقه حدود 465 هكتار است. جالب است بدانید گاندوها تنها خزنده ایرانی هستند كه از تخم‌ها سپس نوزادان خود بیشترین مراقبت را انجام داده و به آنها در خروج از تخم و زنده ماندن كمك می‌رسانند. برای مشاهده گاندو، بهتر است با هماهنگی اداره حفاظت محیط زیست و تحت نظارت و حضور محیط‌بانان به مراكزی كه این خزنده زیبا در آنجا حفاظت می‌شوند، وارد شوید.
فلامینگو یكی از پرندگان حفاظت شده در ایران است كه به جهت نقشی كه در چرخه زیستی دارد (از پلانكتون‌ها تغذیه می‌كند و فیلتركننده است) باید جزو گونه‌های حفاظت شده باقی بماند. طول بدن فلامینگوها از 127 تا 140 سانتی‌متر و رنگ بدنشان سفید با پوش پرهای سرخ روی بال‌ها و شاه‌پرهای سیاه است.
منقار این پرنده زیبا بلند، خمیده، صورتی و با انتهایی مشكی است. پاهای بلند و سرخ فلامینگوها یكی از وجوه تمایز این پرنده محسوب می‌شود. فلامینگوها از مهاجران زمستانی جنگل‌های حرا در محدوده جزیره قشم محسوب می‌شوند، اما این پرنده آبزی در جزیره قشم تولید مثل ندارد و تنها برای استراحت به جزایر شنی می‌آید. جوجه‌آوری این گونه در ارومیه، فارس و خوزستان صورت می‌گیرد. تالاب میفان اراك هم یكی از مقصدهای این پرنده زیبا در ایران است.
اگر در این فصل سفری به جزیره كیش داشته باشید، امكان مشاهده آهوی زیبای ایرانی را كه در سطح جزیره آزادانه در حال زیست است، از فاصله نزدیك خواهید داشت. سال 1363 تعداد 30 راس آهو برای حمایت و تكثیر با همكاری سازمان حفاظت محیط زیست از جزیره خارك به جزیره كیش منتقل شدند.
نسل این نوع آهو كه در بخش‌هایی از آسیای مركزی (قسمت‌هایی از ایران، جنوب غربی پاكستان و صحرای گبی) پراكنده است، به علت شكار بی‌رویه در معرض خطر انقراض بوده و در فهرست قرمز سازمان IUCN قرار دارد.
متاسفانه یكی از مشكلات موجود درخصوص آزاد گشتن آهوها در سطح جزیره، ورود آنها به جاده و تصادف با ماشین‌هاست؛ كه مهم‌ترین عامل مرگ و میرشان محسوب می‌شود. مشاهده آهوی ایرانی گرچه برای مردم بومی به امری عادی بدل شده، اما هنوز گردشگران را به وجد می‌آورد.
شوكاها گرچه در دسته‌بندی گوزن‌ها قرار می‌گیرند، اما به سبب داشتن جثه‌ای به مراتب كوچك تر از مرال(تقریبا به اندازه آهو)، به گوزن مینیاتوری معروف شده‌اند. تفاوت دیگر شوكاها با سایر گوزن‌ها در بلندتر بودن پاها نسبت به دست‌هاست كه آنها را كمی قوزدار نشان می‌دهد.
این جاندار می‌تواند در تمام مناطق جنگلی خزری، جنگل‌های ارسباران در آذربایجان شرقی و همچنین جنگل‌های بلوط مناطق جوانمردرود و اورامانات غرب كشور مشاهده كرد. شوكاها در بهار و تابستان به صورت انفرادی زندگی می‌كنند، اما در زمستان گاهی به صورت زوج یا دسته‌های كوچك نیز مشاهده شده‌اند. حس بویایی، شنوایی و بینایی در این‌گونه جانوری بسیار قوی است. آنها همچنین به‌خوبی شنا می‌كنند.
جالب است بدانید برخلاف سایر سم‌داران كه هنگام نوشیدن آب لب‌ها را روی آب قرار می‌دهند، شوكا آب را مانند سگ و به وسیله زبان می‌نوشد.
اگر به گردشگری در كویر و پرداختن به ویژگی‌های خاص این نوع از گردشگری علاقه‌مندید، تماشای آگامای دم‌تیغی ایرانی را از دست ندهید. این جاندار با داشتن حلقه‌های فلسی خاردار در پشت و دم خود و همچنین بدنی با رنگ‌آمیزی خاص، یكی از جاذبه‌های كویر لوت است.
آگامای دم‌تیغی گیاهخوار است و همواره در طول روز كنار بوته‌های گیاهان مورد علاقه‌اش وقت می‌گذراند. خانه‌اش را نیز معمولا روی تپه‌های شنی و كپه‌های ماسه‌ای نزدیك این گیاهان می‌سازد. این جاندار در سطح جهانی تنها در ایران، افغانستان و پاكستان پراكندگی دارد.
دلفین‌های خلیج فارس
آب‌های گرم جنوبی كشور سرشار از زیبایی‌ها و جاذبه‌های گردشگری است. یكی دیگر از زیبایی‌های طبیعی كه محیط خلیج فارس و دریای عمان را دلپذیرتر كرده است، حضور گاه و بی‌گاه دلفین‌ها بویژه در آب‌های پیرامون جزایر است.
این دلفین‌ها عموما به صورت دسته‌جمعی در آب‌های جزایر خصوصا كنار كولنی‌های مرجانی كه یكی از منابع مهم تغذیه‌ای آنها محسوب می‌شوند، دیده می‌شوند. جالب است بدانید تاكنون حضور انواع مختلفی از دلفین‌ها در آب‌های جنوبی ایران گزارش شده است؛ دلفین معمولی پوزه بلند، فریزر، خالدار، نواری، چرخنده، بینی بطری، ریسو و گوژپشت از جمله این گونه‌هاست.
این لاك پشت در دوسوی خط استوا تا مناطق نیمه گرمسیری دورتادور كره زمین پراكنده است. لاك پشت پوزه عقابی در آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در طبقه بحرانی (بشدت در حال انقراض) قرار گرفت. خوشبختانه طی چند سال اخیر در روستای شیب دراز جزیره قشم به همت مردم بومی و كمك مسئولان، حفظ و حراست از این گونه صورت می‌گیرد تا جایی كه این كار خود تبدیل به جاذبه گردشگری شده است. فصل تخمگذاری این جاندار از اواسط اسفند تا پایان خرداد است.
پس از دو ماه تخم‌ها سر از خاك بر می‌آورند و به طرف نور مهتاب كه در دریا منعكس است، حركت می‌كنند. از شاهكارهای خلقت این است كه بچه لاك‌پشت‌هایی كه در این محل سر از تخم بر می‌آورند، پس از 40 سال كه بالغ می‌شوند، برای تخمگذاری دوباره به زادگاه خود برمی‌گردند.
فوك خزری ازجمله نادرترین جانوران شناخته شده روی زمین و كوچك ترین گونه فوك محسوب می‌شود كه در صد سال گذشته بیش از 90 درصد جمعیت خود را از دست داده است و در تقسیم بندی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در فهرست قرمز (در حال انقراض) قرار دارد. این‌گونه كه تنها در دریاچه مازندران زیست می‌كند، طی زندگی پنجاه ساله‌اش به سواحل ایران و چهار كشور حاشیه‌ای دیگر نزدیك می‌شود.
فوك خزری زمستان‌ها را كه فصل زادآوری است، روی قطعات یخی سواحل شمالی می‌گذراند؛ اما در بهار، تابستان و پاییز عمدتا سواحل ایران را ترجیح می‌دهد.
این لاشخور زیبا كه هنگام پرواز ظاهرش بیشتر شبیه شاهینی بزرگ است، در گذشته از پرندگان بومی ایران محسوب می‌شده است، اما امروزه فقط تعدادی از آنها را می‌توان در پناهگاه‌های حیات وحش در محدوده شهرستان بافت مشاهده كرد. این پرنده با بال هایی دراز و زاویه دار، دمی بلند و لوزی شكل، به همراه منقار و ریشی سیاه رنگ ظاهری بسیار جذاب دارد.
هما از لاشخورهای دیگر فعال‌تر و معمولا تك زی است. آشیانه اش را برفراز كوهستان‌های مرتفع و دورافتاده و در آستانه غارهای مشرف به پرتگاه می‌سازد. هما را مرغ استخوان‌خوار نیز می‌نامند، چرا كه از عادات غذایی این لاشخور، پرتاب استخوان روی سنگ‌ها، خرد كردن و سپس خوردن آنهاست.