از آنجا كه ایران در گذشته همواره مورد هجوم دشمنان قرار می‌گرفته، شاهان دستور ساخت بناهایی عظیم و مستحكم را می‌دادند تا بتوانند از خود، خانواده، حكومت و شهرشان دفاع كنند. برخی از این بناها كاربرد نظامی داشته و بعضی برای امنیت كشاورزان و روستاییان بوده است، اما همه آنها تنها شاهدان جنگ‌ها و خونریزی‌های تاریخ به حساب می‌آیند. در اینجا 10مورد از قلعه های معروف و مهم کشور را معرفی می کنیم.
كهنسال‌ترین و پرصلابت‌ترین قلعه كوهستانی ایران در 81 كیلومتری دامغان قرار دارد؛ قلعه‌ای كه با داشتن استحكام دفاعی، غیرقابل تسخیر و در طول تاریخ بسیار پراهمیت بوده است.
براساس افسانه‌ها اسفندیار مدتی به دستور گشتاسب در این قلعه زندانی بوده است. پس از آن‌كه قلعه الموت به وسیله سلجوقیان محاصره شد، حسن صباح كودكان و فرزندان خود را به گرد كوه فرستاد و 40سال آنجا زندگی كرد.
اینجا محل زندگی سران ایل زرزا با قدمتی 700 ساله است. قلعه سینگان از مهم‌ترین آثار تاریخی شمال غرب كشور به حساب میآید و روستای سینگان شهرستان اشنویه میزبان این قلعه است. این قلعه هم‌اكنون براساس سنت دیرینه، شانزدهمین سرپرست ایل زرزا (محمدامین آقای زرزا) را همراه خانواده پرجمعیتش در خود جای داده است. سینگان بر فراز تپه‌ای قرار دارد كه بنا به گفته محلی‌ها از كیسه‌های انباشته خاك شكل گرفته است. این قلعه نیز مانند همه قلعه‌های ایران ساختمان اندرون و برون‌نشین دارد و محل نشیمن آقایان و خانم‌ها در ضلع‌های شرقی و غربی تعبیه شده است.
نكته جالب این كه دارای دو مسیر ماشین‌رو و پیاده‌رو در ضلع‌های غربی و شمالی است. در طبقه پایین، چاه‌آبی وجود دارد كه در گذشته، آب مصرفی اهالی و ساكنان قلعه از آن تامین می‌شده است و در حال حاضر به علت وجود آب لوله‌كشی از این چاه استفاده نمی‌شود. وسیله ایجاد گرما در اتاق‌های این قلعه بخاری‌های چوبی و زغالی بوده كه اینك بخاری‌های نفتی و گازی جایگزین آنها شده است. برای دیدن زیبایی این قلعه می‌ارزد كه مسافتی طولانی را بپیمایید.
قلعه فورگ بر بالای صخره‌ای سنگی، خود را استوار نگه داشته است. این قلعه در ده‌كیلومتری اسدیه قرار دارد. زمانی این قلعه مقر اسماعیلیان بوده و بعد از الموت، مهم‌ترین مقر این گروه به حساب میآید. قلعه فورگ 18 برج دارد كه اكنون تعدادی از آنها باقی مانده است.
مصالح به كاررفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجر و خشت است. بیرجند قلعه‌های بسیاری دارد كه نشانی از تاریخ و تمدن ایران درگذشته دارد. فورگ جایی است برای دیدن و به فكر فرو رفتن و تصویرسازی از تاریخ‌مان. بد نیست سری به بیرجند، شهر زیبایی‌ها بزنید و فورگ را از نزدیک ببینید.
بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بنای تاریخی بیرجند و از جمله نقاط گردشگری خراسان جنوبی، بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد. وسعت قلعه بیرجند 3000 مترمربع است كه در دوره صفویه ساخته شده است. در واقع این قلعه هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود. قلعه بیرجند با نام‌های قلعه ته ده و پایین شهر نیز شناخته می‌شود. این قلعه هفت برج و بارو دارد كه فقط شش برج از آن باقی مانده است.
همچنین با توجه به شواهد موجود، به وسیله نقب‌های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ كلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.
این برج میان شهری باستانی بر فراز تپه‌ای در میبد قرار گرفته كه شاخص‌ترین اثر بازمانده از معماری اصیل ایرانی است. نارین‌قلعه ـ كه به گویش محلی‌ها همان نارنج‌قلعه است ـ هنوز هم پس از گذشت سال‌ها از گزند روزگار دور مانده و هویت تاریخی و فرهنگی استان یزد را برای همگان به تصویر می‌كشد. نارین‌قلعه، نه‌تنها بیانگر موقعیت اقتصادی و اجتماعی بلكه مركز سیاسی بوده است.
بنابر شواهد موجود و روایت‌ها، این بنا نظام پیچیده رفت و آمد زیرزمینی داشته است. دهانه شماری از این راهروها هنوز پیداست. مردم میبد می‌گویند از این دژ یك راهروی زیرزمینی تا محل آسیاب سنگ سیاه در باختر آبادی بیده در سه كیلومتری باختر شهر میبد وجود داشته است. نارین‌قلعه هر ساله بخصوص در این فصل پذیرای گردشگران بسیاری است كه برای بازدید از آن به یزد می‌آیند.
برج طغرل سازه‌ای سر به فلك كشیده است كه شكوه خود را طی گذشت 700 سال حفظ كرده است. برجی شبیه ساعت كه می‌توان از روی تابش آفتاب روی كنگره‌های آن، زمان را تشخیص داد. برج طغرل همان ساعت آفتابی عظیم تهران است. در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهرری، این برج به‌جا‌مانده از دوران سلجوقی با 20 متر ارتفاع و 48 متر مساحت با اسكلتی خشتی و آجری خودنمایی می‌كند، اما جالب‌بودن و زیبایی این معماری نه‌تنها به خاطر داشتن ساعت بلكه جنس به كاررفته در آن است.
ملات به كاررفته در برج از زاج، خاك و سفیده تخم‌مرغ است. این ارگ علاوه بر استحكامش، هنر معماری گذشته را نیز نشان می‌دهد. برج طغرل در همین نزدیكی‌هاست، اما صدافسوس كه یكی از مكان‌های ناشناخته تهران به‌شمار می‌رود.
خوشا شیراز و وصف بی‌مثالش؛ شهری كه هر ساله میزبان هزاران گردشگر است. ارگ كریمخان در مركز شهر شیراز قرار دارد؛ ارگی كه در دوران زندیه ساخته شد و پایگاه نظامی برای زندیان بود، اما بعدها در زمان سلسله پهلوی به زندان تبدیل شد.
بهترین معمارها، ارگ كریمخانی را با بهترین مصالحی كه از خارج از كشور تهیه می‌شد، ساختند و حالا این ارگ زیباترین یادگار آن دوران برای تاریخ دوستانی است كه به آن سر می‌زنند.
قلعه‌ای باشكوه از دوران ساسانی در 20 كیلومتری جنوب غربی فومن خودنمایی می‌كند. این قلعه كه به قلعه حسامی یا رودخان معروف است، در کنار روستایی به همین نام است با دیوارهایی به طول 1500متر و 65 برج و بارو گردشگران را جذب خود كرده است. فاصله قلعه رودخان تا شهر ماكلوان 25كیلومتر و تا ماسوله 45كیلومتر و تا شفت 20 كیلومتر است. قلعه رودخان در ارتفاعی بین 665 تا 715 متر از سطح دریا واقع شده و كنار آن رودخانه‌ای با نام رودخان جاری است.
قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاكم) و قورخانه (محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان) تشكیل شده است. ارگ در قسمت غربی قلعه است كه دو طبقه دارد و سازه آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد برای نظارت سربازان در قسمت شرقی قرار دارد. چشمه‌ای نیز میان قلعه وجود دارد. 40 برج دیده‌بانی دورتادور قلعه را احاطه كرده است. گفتنی است هیچ دشمنی نتوانسته به این قلعه زیبا نفوذ یا آن را فتح كند.
بارها برای فرار از شلوغی و به خلوت پناه بردن به مناطق شمالی سفر كرده‌ایم و هزاران خاطره از آنجا داریم. آیا می‌دانید رامسر، میزبان قلعه‌ای زیبا درآغوش خود است. قلعه ماركوه بین رامسر و تنكابن قرار دارد. این قلعه نامش را از روستای میزبانش دارد.
برخی معتقدند علت این نامگذاری به خاطر مارهای زیاد منطقه است. این قلعه 600 مترمربعی در دوره‌های مختلف اسلامی و در جنگ‌ها زیاد مورد هجوم دشمنان قرار گرفته و فقط چهار برج و بارو از این عظمت زیبا بر جای مانده است. این قلعه 113 پله دارد كه اگر هوس پیاده‌روی و دیدن منظره زیبا و پشت بام خانه‌های این روستا را كرده‌اید، می‌توانید از آنها بالا بروید و مطمئن باشید با دیدن آن همه زیبایی آبی دریا خستگی را حس نخواهید كرد.
این قلعه با صخره‌های سرخرنگ در میان كوه‌ها، خود را منحصربه‌فردترین قلعه ایران كرده است. می‌گویند الموت زمانی زندان بوده است، در صورتی كه نه‌تنها زندانی در‌كار‌نبوده ، بلكه طبقه اجتماعی خاصی در این قلعه زندگی می‌كردند. طول این قلعه 120 متر است. الموت را پرتگاه‌های ترسناكی احاطه كرده و تنها راه ورود به آن از طرف ضلع شمال شرقی یعنی قله هودكان است.
قلعه الموت زیبایی‌های خاصی دارد، مانند سیستم پیچیده آبرسانی با تنبوشه‌هایی (لوله‌های سفالین كه زیر خاك یا میان دیوار كار می‌گذاشتند تا آب از آن عبور كند) به قطر 10 سانتی‌متر كه از چشمه كلدر آب را به دژ می‌رساند و درحوض‌های سنگی ذخیره می‌كرد. در میان قلعه حوضی وجود دارد كه هیچ‌گاه خالی از آب نبوده است. به همین دلایل الموت همیشه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.