صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این راه توانسته اند وضعیت خود را بهبود ببخشند و از مشکلاتی مانند بیکاری، پایین بودن سطح درآمد سرانه و کمبود درآمد ارزی خویش بکاهند.
صنعت جهانگردی بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغال‌زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌ها می‌دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نیز می‌نامند.
یکی از انواع گردشگری که روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند، گردشگری روستایی است و به نظر می‌رسد روستاها در آینده به یکی از مهمترین مقاصد گردشگران تبدیل شوند.
تاریخچه گردشگری روستایی
گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی ـ اجتماعی، در نیمه دوم قرن هجدهم در انگلستان و اروپا شکل گرفت. پیش از آن هم مناطق روستایی برای فعالیت‌های تفریحی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما شرکت در این فعالیت‌های تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود. در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل توسعه حمل و نقل و سهولت جابه جایی، راه‌یابی به روستاها آسان شد.
رشد سریع تقاضا برای گردشگری روستایی از سال 1945 آغاز شد. در این زمان گردشگری روستایی شاهد رشدی چشمگیر و گردشگری بین‌المللی نیز شاهد رشد جمعیت بود و افزایش تقاضا برای گردشگری روستایی تا اندازه‌ای منجر به توسعه گردشگری شد.
تعریف گردشگری روستایی
گردشگری روستایی در معنای کلاسیک نوعی از فعالیت‌های گردشگری است که درآمدی اضافی را برای آن‌هایی که شغلی ثابت مانند کشاورزی و دامداری دارند، فراهم می‌آورد. گردشگری روستایی در چشم‌اندازهای بهسازی جای خاصی دارد که شامل فعالیت‌های گردشگری در خارج از شهر است. البته گردشگری روستایی باید به صورت یک شیوه زندگی بر پایه عقاید مربوط به جوامع روستایی درک شود. سرچشمه بیشتر جاذبه های روستایی فرهنگ مردم ساکن در آن منطقه است.
گردشگری روستایی در نواحی روستایی اتفاق می‌افتد و درآمدی اضافی را برای روستاییان ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، گردشگری روستایی تعطیلاتی پر جنب و جوش را برای مهمانان، و منابع درآمد مختلفی را برای خانواده‌ها (به دلیل استفاده کردن مهمانان از منابع) در نواحی روستایی جاذب فراهم می‌آورد.
نظریه‌ها و دیدگاه‌های مربوط به توسعه گردشگری روستایی
در مورد گردشگری روستایی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. بعضی، آن را بخشی از بازار گردشگری می شناسند و معتقدند می‌توان آن را با شکل‌های دیگر بازار گردشگری مانند گردشگری در آفتاب، گردشگری در کنار دریا، گردشگری در سواحل ماسه ای و... مقایسه کرد. گردشگری روستایی به عنوان فلسفه ای برای توسعه روستایی نیز مطرح شده است که این جنبه دارای سه دیدگاه مهم است:
از یک دیدگاه، گردشگری راهبردی برای توسعه روستایی و انعکاس‌دهنده ویژگی‌های محیط روستایی است. دیدگاه دیگر گردشگری را ابزار و سیاستی برای بازساخت اقتصاد روستایی می‌شناسد. بعضی نیز گردشگری را سیاست و ابزاری برای توسعه روستایی پایدار قلمداد کرده اند.
چالش‌های فراروی گسترش روستایی
گردشگری روستایی با چالش‌های بسیاری در هویت بازار‌یابی روبه‌روست. دلیلی مهم که موجب محدود شدن گردشگری روستایی شده، کم بودن قدرت کشش عناصر روستایی و ناتوانی آن در رقابت با دیگر بازارهای گردشگری است.
نکته دیگر این که گردشگری روستایی بسیار جزء جزء است و موجب به وجود آمدن مشاغل کوچک بسیار زیادی با منشا خانوادگی و فامیلی می‌شود که این امر ادامه رقابت را برای صنعت گردشگری روستایی مشکل می‌کند. این امر نکاتی مثبت و منفی به همراه دارد. از دیگر چالش‌های گردشگری می‌توان کافی نبودن حمایت‌های مالی را نام برد. توسعه گردشگری روستایی نیازمند سرمایه‌گذاری زیادی است تا بتوان با اتکا به آن برنامه‌ریزی کرد.
فقدان مشارکت محلی یکی مشکلات در این حیطه به حساب می‌آید. به نظر می‌رسد که در مردم محلی در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرای سیاست‌ها دخالت داده می‌شوند، اما واقعیت این است که روستاییان آگاهی چندانی درباره گردشگری ندارند.
گردشگری روستایی، منبع درآمدی برای روستاییان
امروزه روستاییان برای کسب درآمد و گذران زندگی در محیط روستاها ناچارند دست به فعالیت‌های مختلفی در زمینه‌های کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و یا خدماتی بزنند. در روستاهای ایران ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند موجب رونق گردشگری روستایی ما شود؛ یکی از این ظرفیت‌ها بحث گردشگری روستایی است.
گردشگری روستایی می‌تواند منبع جدید درآمد برای روستاییان و به ویژه روستاییان کشورهای در حال توسعه باشد و تا اندازه‌ای مشکلات آن‌ها را حل کند و یا تقلیل دهد.
این امر مستلزم مدیریت و برنامه‌ریزی خاصی است تا گردشگران علاوه بر دیدن مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی آن نقاط، با آداب و رسوم و فرهنگ آن روستا نیز آشنا شوند. بدین ترتیب گردشگران به خرید محصولات روستا از قبیل صنایع دستی، محصولات محلی، غذاهای سنتی و... علاقه‌مند می‌شوند و این به معنی افزایش درآمد روستاییانی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در این صنعت فعالیت می‌کنند.
علاوه بر این، ساخت و راه‌اندازی هتل‌ها و رستوران‌ها و به طور کلی اماکن تفریحی و ورزشی با ایجاد اشتغال (اشتغال‌زایی) از طرفی موجب افزایش درآمد و از سوی دیگر موجب کاهش بیکاری و فقر می‌شود. گردشگری به عنوان یک عامل اقتصادی عمده و بسیار موثر در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و موجبات توسعه اقتصادی در برخی از کشورها و مناطق را فراهم آورده است. ایجاد مشاغل گوناگون و گستردگی زمینه اشتغال در آن به گونه‌ای است که هم کارگران ساده بدون مهارت و هم صاحبان مهارت‌های گوناگون می‌توانند در آن شاغل شوند.
به همین دلیل می‌توان گفت فعالیت‌های ناشی از گردشگری در بعضی از روستاهای خاص اقتصادی‌تر است.
در هر صورت گردشگری روستایی در جوامعی سنتی که دارای مراکز روستایی فراوان و متنوع‌اند می‌تواند پشتوانه اقتصاد منطقه‌ای و حسابرسی‌های ناحیه‌ای باشد.