آستارا شهری در ساحل غربی دریای خزر و در شمالی‌ترین نقطه استان گیلان و آخرین نقطه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. آستارا از شرق به دریای خزر، از شمال به آستارای جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل و از جنوب به منطقه تالش‌نشین گیلان محدود شده‌است. رود آستارا که از کنار راه شوسه آستارا-اردبیل می‌گذرد، آستارای ایران را از آستارای جمهوری آذربایجان جدا می‌سازد. در منطقه آستارا زبان‌های ترکی آذربایجانی و تالشی رایج هستند. در محل کنونی شهر آستارا در قدیم روستایی به نام دهنه‌کنار وجود داشته که از زمان قاجار گسترش یافته و دیگرگون شده‌است.
منطقهٔ آستارا از نظر جغرافیائی به دره‌ای اطلاق می‌گردد که حدوداً در مرکز سرزمین تالش و در فاصلهٔ بین سلسله کوه‌های شمالی-جنوبی تالش و دریای مازندران و در شرق دشت اردبیل واقع است.
پس از بسته شدن عهدنامهٔ ترکمنچای میان دو دولت ایران و روسیه، بخش شمالیِ سرزمین تالش به دولت روسیه واگذار شده و رود آستاراچای به عنوان مرز تعیین گردید که از مرکز آبادی قدیمی آستارا می‌گذشت.
بخش جنوبی در ترکیب ایران باقی ماند. پس از تاسیس گمرگات و مرزبانی، اهمیت سیاسی و بازرگانی آن افزایش یافت. در آن دوران منطقهٔ آستارا در ترکیب ایالت آذربایجان تحت حکومت شاهزاده عباس میرزا نایب السلطنه، قرار داشته و بخشی از ولایت اردبیل بود.
این شرایط کمابیش تادوران معاصر در قانون تقسیمات کشوری سال ۱۳۱۶ خورشیدی که به موجب آن به یکی از بخش‌های شهرستان اردبیل در شرق استان آذربایجان شرقی تبدیل گشت، حفظ شد.
در سال ۱۳۳۶ آستارا با تأسیس فرمانداری به یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی مبدل شد تا این که بعدها به برخی دلایل و از جمله تشابه های اقلیمی از خرداد سال ۱۳۳۹ خورشیدی، به استان گیلان ملحق گردید.
جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی، ۳۵٬۹۴۵ نفر بوده و طبق بر آورد سال ۱۳۶۳ خورشیدی، به ۴۳٬۸۶۴ نفر رسیده و و بر اساس سرشماری ۱۳۸۵ جمعیت شهرستان ۸۱۲۳۴ نفر است.اکنون بر اساس منابع موثق میزان جمعیت آن از یکصد هزار نفر فراتر رفته‌است.
آستارا، شهری کوچک در ساحل غربی دریای خزر و در شمالی‌ترین نقطه استان گیلان و آخرین نقطه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. آستارا از شرق به دریای خزر، از شمال به آستارای جمهوری آذربایجان، از غرب به شهرستان اردبیل و از جنوب به منطقه تالش نشین گیلان محدود است.
رود آستارا که از کنار راه شوسه آستارا- اردبیل می گذرد، آستارای ایران را از آستارای جمهوری آذربایجان جدا می سازد. در منطقه آستارا علاوه بر زبان ترکی آذربایجان، زبان تالشی نیز رایج است ولی در اثر مهاجرت‌های زیاد از اهمیت آن کاسته شده است. آستارا یکی از زیباترین شهرهای شمال استان گیلان است .
در این دبیرستان، اساتیدی مانند نیما یوشیج تدریس نموده‌اند که در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، جشن صد سالگی آن برپا شد.
با داشتن بیش از ۹۸/۸ ٪ باسواد نخستین شهر باسواد ایران می‌باشد. {{ این آمار بر اساس آمار منتشر شده از اداره فرهنگ پیش از انقلاب می باشد و اکنون طبق آمار منتشر شده از سوی اداره کل آموزش و پرورش استان گیلان و برگزاری جشن ریشکنی بی سوادی در سال ۱۳۸۷ به ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
به دلیل واقع شدن دریا در شرق و کوه در غرب، می‌توان طلوع و غروب خورشید را در اوج زیبایی به دیده تماشا نگریست.
به دلیل استفاده زیاد سفال به شهر بام‌های سفالین معروف است. این نام هم اکنون در داخل محدوده داخل شهر زیاد مناسب بنظر نمی‌رسد، چرا که ساخت و سازهای سالهای اخیر با استفاده از ایرانيت هاي بي رنگ چهره شهر را عوض کرده است.
شمالي ترين شهر از شمالي ترين استان
جاذبه های گردشگری این شهرستان شامل دشت وکوهستان است و هوای دشت در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان ملایم و هوای کوهستان در تابستان معتدل و در زمستان سرد است . وجود این مواهب طبیعی باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی شده است. از جاذبه های طبیعی شهرستان آستارا می توان به موارد زیر اشاره کرد :
روستای عباس آباد یکی از بزرگترین و زیباترین روستاهای شهرستان آستارامی باشد این روستا که با 269 خانوار حدود 1310 نفر جمعیت دارد از روستاهای اصلی دهستان ویرمونی می باشد. عباس آباد که در 2 کیلومتری جنوب غرب آستارا واقع شده است دارای مزارع وسیع برنج بوده و معروفترین برنج آستارا در این روستا کشت می شود. عباس آباد دارای آب، برق، گاز، تلفن، جاده آسفالت روستایی، شرکت تعاونی، خانه بهداشت، مسجد، مدرسه، نانوایی، کارخانه برنجکوبی و باغ معروف چای است که به آن چایکار گفته می شود. این باغ تنها محل کشت چای در کل شهرستان می باشد که ده ها سال قدمت دارد. به دلیل گسترش شهر سازی در آستارا هم اکنون مناطق شهری آستارا از ضلع جنوبی به عباس آباد رسیده و به همین دلیل معروف به شهرک عباس آباد می باشد ولی روستاهای عباس آباد همچنان طراوت و زیبایی خود را در بین شالیزارها و کوه های سر سبز تالش حفظ کرده است.
تالاب استیل عباس آباد آستارا در 7 كيلومتري شهر آستارا در حاشيه جاده لوندويل به آستارا قرار دارد. اهميت اكو توريستي اين تالاب از جهت نزديكي به جاده، تنوع چشم‌اندازهاي طبيعي همچون كوهستان، جنگل و مزارع و كشتزارهاي اطراف دوچندان مي‌شود. ضلع‌غربی تالاب، پوشیده از جنگل و پوشش‌های سبز گیاهی است و در ضلع شرقی آن درختان توسكای شناور منظره بسیار جالب توجهی را بوجود آورده است كه در بهار و تابستان استراحتگاه مسافران بوده و از نظر گردشگری یكی از جاذبه‌های مهم تلقی می‌شود. از ویژگی‌های مهم این تالاب وجود ماهیان مشهوری مانند كپور و اردك ماهی است همچنین این تالاب طبیعی جایگاه پرندگان كمیاب بوده كه برای زاد و ولد از اروپای مركزی، ماورای خزر و مناطق قطبی به این منطقه مهاجرت می‌كنند كه مهمترین آن چینگیر نوك‌سرخ است. این تالاب 138 هكتار وسعت دارد و از مكان هاي گردشگرپذير استان گيلان است. وجود درختان توسكا در اين تالاب، جلوه اي ديدنی به آن بخشيده است. از ويژگي هاي تالاب عباس آباد آستارا اين است كه درختان اين تالاب به علت اينكه ريشه آنها در آب قرار دارد، همواره در پهناي تالاب جا به جا مي شوند و حركت مي كنند. به همين علت، تالاب آستارا به تالاب درختان شناور هم معروف است. گفتنی است در گویش تالشی، به این تالاب هستل به معنای آبگیر می گویند. از سال 1384 تالاب استيل به عنوان يكي از پنج منطقه نمونه گردشگري استان گيلان شناخته شده است.
آبشار سحر کننده لاتون با بیش از 100 متر ارتفاع از بزرگترین آبشار های طبیعی ایران به شمار می رود در 15 کیلومتری جنوب آستارا قرار گرفته است . از لندویل یک راه فرعی آسفالته به طرف روستای کوته کومه وجود دارد که حدود یک ربع زمان می برد و بعد از آن هم حدود چهار ساعت پیاده روی و کوهنوردی تا خود آبشار می باشد ، هوای منطقه تقریبا گرم و شرجی بوده و بهتر است در اوایل بهار یا اواخر زمستان این مسیر پیموده شود. ارتفاع آن به بیش از 100متر می رسد و در فاصله ای حدود 5 کیلومتر از آبگرم کوته کومه واقع شده است . امروزه در مسیر آن استراحت گاه هایی برای توریست ها و کوهنوردان ایجاد نموده اند که به ارائه خدمات به این عزیزان مشغول می باشد. فاصله از روستای کوته کومه تا آبشار حدود ۶ کیلومتر است که در مدت طی این مسافت ۳/۵ ساعتی در حدود ۷۵۰ متر ارتفاع زیاد می‌شود. مسیر صعود آبشار تپه‌هایی جنگلی و بسیار زیباست که در طول مسیر چشمه‌های فراوانی با آبی خنک و نوشیدنی دیده می‌شود. انتهای مسیر نیز دارای پرتگاه‌هایی خطرناک و مرگبار است. آبشار از فاصله ۵۰۰ متری قابل رویت است. در مسیر صعود به آبشار لاتون به روستای قدیمی آسیو شوان می‌رسیم که تقریباً خالی از سکنه است. به زبان تالشی، آسیو به معنی آسیاب و شوان به معنی کنار رودخانه می‌باشد. در حاشیه آبشار یکی از زیباترین جنگل‌های متراکم بکر و دست‌نخورده گیلان با انبوهی از درختان آلو، گلابی، گردو، فندق و سیب وحشی وجود دارد که در ۹ ماه از سال سرسبزی و زیبایی خود را حفظ می‌کند.
اين آبگرم ، در روستاي کوته کومه در9 کيلومتري از شهر لوندويل واقع شده است و از دير باز براي درمان دردهاي رماتيسمي ، مفاصل و هم چنين از بين بردن لکه هاي پوستي مورد استفاده قرار مي گرفته است. مسير حرکت از لوندويل به آنجا به طور کامل آسفالت بوده و در حاشيه ي پر آب و زلال واقع شده که امروزه اين امکان با بهره مندي از دوش ، حوض ، سرويس بهداشتي ، آبي سالم و مفيد و خانه هاي سنتي و قديمي و اطاقهاي مجهز کرايه اي جهت ارائه خدمات به مسافرين عزيز لحظات پر از خاطره به وجود مي آورد.
این روستا به دلیل زیبایی طبیعی آن، به عنوان یکی از منطقه‌های نمونه گردشگری در ایران به شمار می‌رود و با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب در سالیان اخیر، مورد توجه گردشگران قرار گرفته و ساخت و ساز بناهای تفریحی و گردشگری در آن افزایش یافته‌است.
گردنه حیران از مهمترین جاذبه‌های گردشگری این روستا، گردنه حیران است که در مسیر راه ارتباطی آستارا - اردبیل قرار گرفته‌است. این گردنه که آخرین منطقه حفاظتی استان گیلان می‌باشد، از یک طرف مشرف به کوه‌هایی است که پوشیده از جنگل‌های انبوه‌است و از سویی مشرف به دره‌ای نه چندان عمیق که از میان آن رود آستاراچای عبور می‌کند این رود تعیین کننده مرز استان گیلان ایران و کشور آذربایجان است. این گردنه در بیشتر زمانها در زیر پوششی از مه قرار دارد و از نظر طبیعی دره‌ها و کوهپایه‌های آن، پوشیده از گل‌ها و گیاهان جنگلی و مرتعی هستند. با این وجود این گردنه چندان مرتفع نیست و ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح آبهای آزاد تنها حدود ۱۵۰۰ متر است؛ در واقع علت اصلی مه تقریباً دائمی گردنهٔ حیران رطوبت دریای خزر است، نه ارتفاع زیاد این گردنه .گردنه حیران از این نظر نیز اهمیت دارد که یکی از روستاهای تاریخی و ییلاق بزرگترین خوانین آستارا و قشلاقهای غربی و شمالی این شهرستان در گذشته بوده است
این باغ مصفا در دوره قاجاریه روبه روی گمرک احداث گردید . کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ، سالن آنفی تئاتر ، وسایل بازی کودکان و سرویس بهداشتی از امکانات موجود در این باغ می باشد . اخیرا دارالقرآن و مرکز فروش کتاب کودکان در آن احداث می گردد.
سرچشمه آبشار این آبشار از دامنه‌های شرق کوه اسپیناس سرچشمه گرفته و به رودخانهٔ لوندویل که با طول ۱۷ کیلومتر خود نیز از کوه اسپیناس سرچشمه گرفته سرازیر می‌شود و با شیب تندی به سمت کوته کومه و لوندویل حرکت کرده و در آخر وارد دریای خزر می‌شود. حجم آب آبشار در فصول مختلف سال متفاوت است ولی در تمام فصول آب دارد.
مجموعه باع پرندگان آستارا در ورودی شهر گونه های بی نظیری از پرندگان مانند شترمرغ، عروس هلندی، بلدرچین، مرغ عشق، فنـــچ، یاکریم چینی، کبوتر، لاشخور، شاهین، مرغ مینا، طرقه، طاووس، قرقاول، طاووسک، طوطی، شاه مينا، كبك، مرغ و خروس و سره را در خود جای داده است.